Қазақстан мұнай өндіруде әлемдегі ірі елдердің қатарында. Алайда өндірілген мұнайдың басым бөлігі әлі де шикі күйінде экспортталады. Осыған байланысты елде көмірсутек шикізатын терең өңдеуге көшу мәселесі күн тәртібіне шықты. Соның негізгі тетіктерінің бірі – төртінші мұнай өңдеу зауытын салу.

Энергетика министрлігінің мәліметінше, алдағы жылдары мұнай өңдеу қуаты жеткіліксіз болуы мүмкін. Үш зауытта жоспарлы жөндеу жүргізіледі, ал ішкі сұраныс өсіп келеді. Осы олқылықты жабу үшін Шымкент мұнай өңдеу зауытының қуаты 12 млн тоннаға дейін ұлғайтылмақ.

Министрлік дайын мұнай өнімдерін экспорттау әлеуетін атап өтеді. Қазіргі таңда көрші елдер жанармайды негізінен сырттан алады, бұл Қазақстан үшін жаңа нарықтарға шығу мүмкіндігін ашады. Осы себепті жаңа мұнай өңдеу зауытын Батыс Қазақстанда салу жоспарланып отыр.

Сарапшылардың айтуынша, басты мақсат – шикізаттық экономикадан бас тартып, мұнайды терең өңдеуге көшу. Қазір Қазақстан жылына 90–100 миллион тонна мұнай өндіреді, бірақ өңдеу көлемі әлдеқайда төмен.

Мемлекеттік тұжырымдамаға сәйкес жаңа мұнай өңдеу зауыты 2032–2040 жылдары кезең-кезеңімен салынуы мүмкін. Кәсіпорын бензин, дизель, авиаотынмен қатар, мұнай-химия өнімдерін де өндіреді.

Экономистер зауыт салу жанармай бағасын бірден төмендетпейтінін айтады. Инвестиция тарту үшін баға саясаты нарықтық деңгейге жақындауы керек. Бұл кезеңде инфляциялық қысым болуы мүмкін, алайда ұзақ мерзімде ішкі нарық тұрақтанып, экспортқа жол ашылады.

Қорытынды: төртінші мұнай өңдеу зауыты – Қазақстанның энергетикалық қауіпсіздігін күшейтіп, қосымша табыс көзін қалыптастыруға бағытталған стратегиялық қадам.