Қазақстанның саяси аренасындағы ел назарын өзіне аударатын ойыншылардың бірі - депутаттар. Кейде олардың мәжіліс мінберінен сөйлеген сөздері таңғалдырмай қоймайды. Dalamedia ақпараттық алаңда жиі аталып, дауға қалған депутаттардың тізімін жасап шықты.

Ардақ Назаров және мінбердегі құттықтау

Ардақ Назаров 2023 жылдан бері мәжіліс депутаты. Экс-спортшының биыл мінберден есімі жиі аталды. Соған қарап депутат осы жылды белсенді өткізді деуге болар. Ең әуелі, көктемде ажырасқандарға салық салуды ұсынып, айды аспанға шығарды. Оның дерегінше, қазір елімізде ажырасқан 400 мың әйел мен 60 мың еркек бар екен. Енді сондай ажырасқандардың санын азайту үшін айырыласымыз деп келгендерді мемлекетке жарна төлеуге міндеттеу керек деді Назаров. Бірақ бұл басы ғана.

Мамырда депутат алты адамнан тұратын отбасымның азық-түлігіне 50 мың теңге жұмсайтынын айтып елді таңғалдырды. Баға шарықтап, инфляция 12%-дан асып кеткенде, Назаровтың 50 мыңға азық-түлік жетеді дегені жұртты мазақ қылғанмен бірдей болды. Қазақстанда әлеуметтік нанның өзі 190 теңге тұратынын ескерсек, депутат отбасын тек қара нан мен шаймен асырап отырған сияқты.

Жоғарыда болғандар Назаровтың өзіне де, командасына да сабақ болмаған сияқты. Себебі ол күзде тағы да ньюсмейкер атанды. Қыркүйектің онында анасын мәжіліс мінберінен туған күнімен құттықтады. Депутат анасын осылай жақсы көретініне ешкім қарсы емес. Тек заң жобалары талқыланатын парламент залын құттықтау алаңына айналдырып жібергеніне көпшілік сын айтты. Әрбір депутат осылай жақындарына жылы лебіз арнауды әдет қылса, олардың мандатына күмән тумай ма?

Еділ Жаңбыршин және ЛГБТ туралы заң

Осы жылы елде азаматтық қоғамның дамуына қайшы келетін кезекті бір заң жобасы талқыланды. Қарашада бір топ мәжіліс депутаттарының бастамасымен елде ЛГБТ насихатына тыйым салатын құжат қабылданып, Сенатқа жіберілді. Егер оны жоғары палата мақұлдаса, ЛГБТ өкілдері өз ерекшеліктері туралы медиада айтуына, семинар, дәрістер, акциялар мен пикеттер өткізуіне тыйым салынады. Nikonet тәрізді транс-блогерлердің тікелей эфирде отыруын да, кемпірқосақ түсті ойыншықтар дайындауды да ЛГБТ насихаты деп қарастырады. Ол үшін он күнге дейін қамауы мүмкін.

Осы заң жобасын белсенді насихаттағандардың бірі -депутат Еділ Жаңбыршин. Ол ЛГБТ өкілдерін “қасиетсіздер” деп атады. Әлбетте, ЛГБТ өкілдеріне қалай қабылдау әркімнің өз еркі. Бірақ мұнда ескеретін дүние бар.

Адам жеке пікірін айтуға құқылы. Бірақ мемлекеттік қызметтегі депутаттың “ЛГБТ-ны жексұрын” деп жария түрде айтуы дұрыс емес. Ол кемсіту риторикасын жатады және қоғамда жеккөрушілік тудыруы мүмкін. Әрі мемлекеттік қызметкердің этикалық кодексіне сай келмейді. Бірақ депутат Жаңбыршин оған пысқырған да жоқ.

Жаңа норманы ұсынғаннан ол кейін өзіне ақпараттық шабуыл жасалғанын айтып, шағым жасады. Елдегі ЛГБТ өкілдерімен тікелей эфирде де айтысып үлгерді.

Бұл заңды келесі жылы Сенатта талқыланатынын ескерсек, Жаңбыршинды әлі де жиі еститін тәріздіміз.

Азат Перуашевтің “Штрафстаны”

Жыл басталмай жатып көпшіліктің назарын өзіне аударған депутат - Азат Перуашев. Тіпті басқа емес, Тоқаевтың өзі арнайы ескерту жасады. Рет-ретімен еске түсірсек. Осы жылы әдеттегідей АЕК көлемі өскендіктен жол жүру ережесіне байланысты салынатын айыппұл да көбейді. Ол көпшіліктің шамына тиді. Бізге қайта-қайта айыппұл төлетіп, бюджетті толтырып жатыр деп ашуланды. Тіпті депутат Азат Перушаевтың өзі қызды-қыздымен “бұл түрімізбен Штрафстанға айналдық қой” деді мәжіліс отырысында.

Бірақ қаңтардағы үкімет отырысында Тоқаев елдің атын келемеждеп, түрлі лақап ат қоятын депутатқа ескерту жасады. “Бұл ақылға сыймайтын нәрсе”- деді президент.

Отырыстан шыға сала Перуашев ағат кеткенін айтып, бірден тілшілер алдында ағынан жарылды.

Айыппұлдың көбейгені сол күйі өзгеріссіз қалды. Бірақ депутаттың да сөзінен тайқып кететіні ұзаққа есімізде сақталды.

Әйелдермен араздасқан Әнас Баққожаев

Елде тұрмыстық зорлық туралы заң қабылданғанмен, жағдай әлі реттеле қоймады. Күн сайын күйеуінен соққы жеген, жолдасының қолынан қайтыс болған әйелдер жайлы жаңалық шығады. Лудоман күйеуінен қашып бала шағасын тістелеп жүріп өсірген отбасылар қаншама. Өкініштісі, осы жағдайларды көре тұра қоғам бар қателікті әйелден көреді.

Тіпті депутат Әнас Баққожаев та үйдегі ұрыс-жанжалға тікелей әйел кінәлі деп есептейтінін айтты.

“Басында жанжал туындайды. Сол жанжал неден туындайды? Әрине, әйелдің тілінің ұзындығынан”, - деді ол мәжіліс отырысында.

Ал оның әріптесі Амантай Жарқынбек одан әрі кетіп, егер әйелін ұрған күйеуді он бес күнге қамаса, онда сол әйелді де он бес күнге жауып тастау керек деді. Ол әйелді “ұрысқа арандатушы” деп атады. Егер үйде кикілжің болса әйел де күйеуімен тең жауапкершілік арқалап, ол да он бес күн қамауда болуы керек дегенді ұсынды.

Қос депутаттың бұл “ұсыныстарының” абсурдтығы соншалық оны өзге де әріптестері мойындап, келіспейтінін айтты.

Өкінішке қарай, Баққожаев та, Жарқынбек те өз пікірлерін қайтып алған, кешірім де сұрамады.

Дәулет Тұрлыхановтың “боксер” ұлы

Депутат, спорт шебері Дәулет Тұрлыханов ұлының “арқасында” ел назарын өзіне аударды. Оның баласы Нұрасыл Болат былтыр екі адамды соққыға жыққаны үшін ұсталған еді. Оларды ұрып-cоққаны үшін депутаттың ұлы екі жылға бас бостандығынан айырды. Темір торға емес пробациялық түзеу мекемесіне жіберілді.

Бірақ Нұрасыл Болатты тойлардың бірінен байқап қалды. Ереже бойынша, түнгі оннан кейін сыртқа шықпауы керек адам мейрамханада не істеп жүр. Оны журналистер депутаттар сұрады.

Депутат баласының жазасын жеңілдетіп, үйге шығаруға да тырысып, сотқа аппеляция түсірді. Бірақ Нұрасылдың бұған дейін бірнеше рет тәртіп бұзғанын ескеріп, шағымын мақұлдаудан бас тартты.

Тоқалдарды заңдастыруға тырысқан Абзал Құспан

Екінші әйелді заңдастыру туралы идеяны заңгерден шығады деп күтпедік, бірақ солай болды. Заңгер, мәжіліс депутаты Абзал Құспан елде көп әйел алуға ресми түрде рұқсат беруді ұсынды. Мұны бала мен әйелдің құқығын қорғаумен түсіндірді.

Яғни кей жағдайда некесіз туған бала мұрагерлікке қатыса алмайды, оған алимент те өндірілмейді. Кейбір аналар құқықтық сауаты төмен болғандықтан қосымша күреспейді. Сотқа беріп әкесін заңды тануға арыз-шағым түсіруді білмейді.

Ескертейік, Қазақстанда заң жүзінде екінші әйел алуға тыйым салынған, бұл қоғамдағы табу тақырыптың бірі.

Ал депутаттың аузынан шыққан бұл сөзі,әлбетте, желіде қызу талқыланды. Заңды пайдаланып, отбасын ойран ететін жағдайлар көбейе түседі деп қарсы пікір айтқандар бар.