Кредит алу қиындайды: жаңа талаптар қандай?
2025 жылдың қарашасындағы есеп бойынша, қазақстандықтар алған жалпы кредит 25 трлн (24,3 трлн) теңгеге жетті. Халық кредит алуды көбейткен сайын оны дер кезінде төлей алмау да жиіледі. Ұлттық банк дерегінше, елімізде 7 млн-нан аса адамның несиесі бар. Оның жартысына жуығында кемінде төрт немесе одан да көп кредит рәсімделген. Кредит – ұлттық проблемаға айналғаны рас. Осы ретте Ұлттық банк және ҚНРДА несие беру тәртібін барынша қатаңдатып жатыр. Dalamedia кредит нарығындағы өзгерістерді жинап ұсынады.
Кредит төлемі айлық табысыңыздың төрттен бірінен асса, несие берілмейді
Осы күзде Ұлттық банк ұзақ уақыттан бері талқыланып жүрген ережені бекітті. Енді азаматтың кредит бойынша төлемі айлық табысының 25%-нан асып кетсе, оған кредит берілмейді. Бұл 3-5 жылға берілетін кепілсіз несиелерге қатысты.
Мәселен, сіз айына 100 мың теңге жалақы аласыз делік. Жаңа ереже бойынша, кредит бойынша бір айдағы төлеміңіз жалақыңыздың төрттен бірінен яғни 25 мың теңгеден аспауы керек. Бұған дейін ол екіден бірі еді.
Банктен үш жылға 5 млн теңге кредит алғыңыз келеді, ай сайынғы төлем 29 800 теңге шығып тұр. Бұл жалақыңыздың 25%-нан артық, демек сізге несие берілмеуі мүмкін деген сөз. Әзірге, бұл Ұлттық банктың жаңа ұсынысы. Келесі жылдан бастап қабылданса, жаппай кредит алу қиындай түседі. Қарыз алатын азаматтар саны азаяды деген сөз.
Кредитін бір күн кешіктіргендерге жаңа несие берілмейді
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі осы қаражада тағы бір ереже енгізді. Енді банктер мен микроқаржы ұйымдары борышын бір күн кешіктірген азаматтарға кредит бермеуі тиіс. Нақты айтатын болсақ банкке қарыз 30 күннен асса, ал микрокредит бойынша қарыз 1 күннен аса несие берілмейді.
2025 жылғы 1 шілдеден бастап кейінгі 36 ай немесе 3 жыл ішінде кредитін кешіктіргенде, айыппұлдары болса тағы да кредитке рұқсат болмайды. Сондай-ақ соңғы бір жылда қарызын дұрыс төлемей, оны жабу үшін қайта құрылымдай жүргізгені анықталса, қаржы мекемесі жаңа несие бермеуі тиіс.
Онлайн-кредит алу тәртібі өзгереді
Осы жылдың қыркүйегінен бастап ҚНРДА онлайн-кредит беруді күрделендірді. Енді онлайн-несие бірден сол мезетте берілмейді, ақшаны қолыңызға алғанша арада 24 сағат өтуі тиіс. Мұны «салқындату кезеңі» деп атады.
Кей адамдар эмоцияға беріліп, маркетинг арбауына түсіп артын ойламай несие алып, артынан өкініп қалуы мүмкін. Немесе алаяқтардың айтқанына сеніп үлкен сомаға кредит алатындар бар. Жаңа ереже осының алдын алу үшін енгізілді.
Енді 590 мың – 1 млн теңге аралығында ақша қажет болса, несиеге өтініш тастаған соң банк ойлануға 8 сағат береді. Яғни онлайн-қарызды алу үшін 8 сағат күте тұру керек болады.
Ал қарыз сомасы 1 млн теңгеден жоғары болса (микрокредит 300 мың теңге), онда клиент кемі 24 сағат күтуі қажет. Айта кетейік, бұл ереженің тауарға арналған кредиттерге қатысы жоқ.
Егер ақша шұғыл қажет болса, онда банктің немесе микрокредит ұйымының кеңсесіне барып рәсімдеу қажет. Ондай жағдайда салқындату кезеңі болмайды, ақша бірден беріледі.
Мемлекет шотқа түскен ақшаны бақылап отырады
Тағы бір ескеретін дүние бар. Енді жылдан бастап елдегі банктер жеке тұлғаның шотына түскен ақша туралы мәліметті салықшыларға жеткізіп отырады. Бұған қоса, банктер жеке тұлға алған кредит туралы ақпаратты да тапсыруға міндетті. Сондай-ақ банктер әр азаматтың кәсібінен түскен қаржысы туралы мәліметті де жолдап отыруы тиіс.
Банктер бұл деректің барлығын әр тоқсан сайын Қаржы министрлгіне жолдайды. Ал Мемлекеттік кірістер комитеті ол ақпараттың бәріне талдау жүргізеді, табысын есептейді. Егер салықшылар ол азамат кәсіпкер деп шешсе, онда салық төлеуіне тура келеді.